La UNACH 2022, en números…
Ta yajtalul yu’un yawilal 2021 Universidad autónoma de Chiapas (Unach) ay tulan sk’oplal te binti ay ta banti snail nopjun ta jlumaltik Chiapas, jichnix ta yantik sok yalel moel, ta tsobtonbail ta sbijtesel ta snopjibal, sok stael ta ilel te jeltomba ta stijbayelsbaik te nop junetik ta spasel te at’elil ta snail nopjun sok ta bila sk’anik ta institución.
Ja’ tulan sk’oplal te yakuk ch’am kaytik ta jun pajal sok nix ta ya’anel ta k’ujbanel sk’oplalul ta swenta yu’un ya kich’ jbatik ta muk’ ta jun pajal sok te ayuk sbujts’ k’inal ya kaytik ta scholel te banti mayuk ixtajel yu’un te binti yak k’axel sk’oplalul ta yak’el ta ilel talelal jk’optik te jun pajalotikix sok “ants winiketik, ach’ix keremetik” ta swenta snopel jun ta UNACH.
Te sanail nopjun sok nix ta yantik, yak ta sjapbeyel sk’oplal spisil te banti ay snopjibal ta tsobtonba yu’un spamal slumal ta jujuntik Asociación Nacional de Universidades e Institución de Educación Superior (ANUIESS).
Ta snail nopjun yu’un (unach), ta jlumaltik Chiapas, ay smakoj 44 ta cha’ pal chajp te swenta snopel jun sok ay jueb lajuneb ta spamal estado. Te tsaltonbail ta snopjibal, ay yutsil ta ilel te bit’il ya xtu’un te sk’oplal te yat’el bijteswanej sok ta slekubtesel te binti ya yal te institucionetik, ta yalel yu’un bijubtesel te mach’atik k’axemik ta kum, ta swentail comitejil yu’un yilel te snopjibal (CIEES):
- 03 Institutos
- 19 Facultades
- 12 Escuelas
- 05 Centros
- 02 Coordinaciones
- 03 Extensiones
La universidad oferta “te snail nopjun yak sk’up’anel”
Escolarizada No Escolarizada
78 Programas de licenciatura 70 8
53 Programas educativos de calidad 47 6
Ta syach’ilal ay 53 programas sbijtesibal te ya yak’ik sjunal sbijilal te ja’ 39 k’axemik ta swenta yu’un ta stojolal te nabilsba yu’un te Consejo yu’un te k’axemikix sok te kajal ayix ta snopel jun ta stulanil sbijil yu’un te A.C. (COPAES) Y 14 ja’ kajtsajem stulanil ta CIEES.
Programas de licenciatura por área del conocimiento “te yat’el nopjunetik yu’un ta sna’el sok snopjibal”
Aspirantes y aceptados/as
16,538 Aspirantes de licenciatura
Ach’ix, ants kerem, winik
14,074 Escolarizada 7,445 6,629
2,464 No Escolarizada 1,318 1,146
11,098 Aceptados/as de licenciatura
Ach’ix, ants kerem, winik
8,872 Escolarizada 4,468 4,404
2,226 No Escolarizada 1,193 1,033
28,822 Matrícula de licenciatura
Ach’ix, ants kerem, winik
25,863 Escolarizada 12,928 12,935
2,959 No Escolarizada 1,616 1,343
Matrícula en programas educativos
Ach’ix, ants kerem, winik
De calidad 23,562 12,282 11,280
Otras clasificaciones:
1,379 Matricula yu’un te mach’a ya sna’ bats’il k’op
1,015 Matrícula te mach’a ay ta chamel
101 Matrícula te mach’a ay ta chamel
La Universidad oferta 37 programas de posgrado:
Escolarizada No Escolarizada
Doctorados 3 0
Maestrías 23 2
Especialidades 9 0
14 Programas con reconocimiento Nacional de Posgrados de Calidad (PNPC):
Escolarizada
Doctorados 3
Maestrías 9
Especialidades 2
590 Matrícula de posgrado
Ach’ix, ants kerem, winik
583 Escolarizada 299 284
7 No Escolarizada 2 5
215 Matrícula SNP
Escolarizadas Ach’ix, ants kerem, winik
Doctorados 40 32
Maestrías 63 57
Especialidades 18 5
Capacidad Académica
Te bijilalil yu’un ta nopjun ta institución yu’un bijtesel ta nopjun te kajal ayix ta (IES), ayik ta spasel te bijteswanejetik, te mach’atik ay snopjibal sok te yilojikix te sok ya snaik stsobel ta juju tsob te sk’oplalul ta yilel ay bayal te meenix te snopjibal yu’un bijteswanej yu’un s 247 (PRODEP) sok xan te mach’a ayik ta sleel yilel ta (SIN) ta chinam jol tak’in
2,140 Personal académico por tiempo de dedicación y grado académico:
563 Profesor/a bijteswanej yu’un ta ts’akal ora (PTC)
165 Profesor/a bijteswanej yu’un ta olil ora
1,337 Profesor/a bijteswanej ta mach’a ochemik ta (PA)
75 Técnicos bijteswanej ta (TA)
*Nota: Incluye docentes adscritos en áreas centrales
563 Profesores bijteswane ta yu’un ts’akal ora:
268 Doctorados
233 Maestrías
07 Especialidades
55 Licenciatura
390 PTC con reconocimiento en:
Ach’ix, ants kerem, winik
176 Sistema Nacional de Investigadores (SNI) 56 120
214 Sistema Estatal de Investigadores (SEI) 80 134
Nota: SEI, incluye dos docentes adscritos en áreas centrales
318 Perfiles del Programa para el Desarrollo Profesional Docente de Tipo Superior (PRODEP)
Ach’ix, ants kerem, winik
74 Maestría 34 40
244 Doctorado 103 141
76 Cuerpos Académicos (CA)
16 En Formación
33 En Consolidación
27 Consolidados
Otras clasificaciones
147 Lineas de Generación y Aplicación del Conocimiento
108 Proyectos institucionales de Investigación vigentes
Vinculación
Te unach, ay yu’un te koltayel te jun pajal ya yilik te anopel jun sok ta swenta ajwalil sok jich ya sk’anik te nopjunetik ta spisilik sok ya skoltey ta yilel te yakuk sk’anik ta jun pajal jich ya x-ak’bot lok’el te sjunik yu’un te snopen junik.
4,078 alumnos realizaron Servicio Social:
- Interno:
1,532 Intrauniversitarios.
- Externo:
1,292 Públicas
795 Productivos
378 Comunitarios
81 Municipales.
Servicio social por sector y área de conocimiento
Área de conocimiento |
Interno |
Externo |
Total |
||||||||
Intra-universitario |
Público |
Productivo |
Comunitario |
Municipal |
Subtotal |
||||||
Ciencias Agropecuarias |
248 |
90 |
195 |
0 |
9 |
294 |
542 |
||||
Ciencias de la Salud |
61 |
115 |
58 |
357 |
0 |
530 |
591 |
||||
Ciencias Naturales y Exactas |
20 |
11 |
7 |
0 |
0 |
18 |
38 |
||||
Ciencias Sociales y Administrativas |
545 |
667 |
322 |
1 |
56 |
1046 |
1591 |
||||
Educación y Humanidades |
392 |
268 |
50 |
0 |
21 |
339 |
731 |
||||
Ingeniería y Tecnología |
266 |
141 |
163 |
0 |
15 |
319 |
585 |
||||
Total |
1,532 |
1,292 |
795 |
358 |
101 |
2,546 |
4,078 |
Nota: Clasificación de las áreas del conocimiento según ANUIES.
Intercambio y Movilidad Estudiantil
Ta stojolal yu’un nopjunetik, te unach, ay jun jeltomba yu’un ta swenta bijilil ta nopjun, janax te mach’atik ya xju’ yu’un ta jujun ta yalel moel te beluk ya yilik ta nopjun sok ta yantik bijilal ta institución, te binti ya sk’an smulan snopik ta jujun institución yu’un bijtesibal (IES) ta sjach’ibal.
Ya stijsba te nopjunetik te jich yak’ojik jilel muk’ tulan sk’oplal yu’un ta UNACH, jich ya yilika te nupjunetik te kajal ayikix sok sbijil yu’un me ya stak’ snopik ta yantik snail nopjun te banti ayik te muk’ bijilal yu’un bijteswanej.
52 Movilidad Estudiantil
Ach’ix, ants kerem, winik
9 Nacionales 4 5
43 Internacionales 30 13
28 Intercambio Estudiantil
Ach’ix, ants kerem, winik
1 Nacionales 1 0
27 Internacionales 17 10
Servicios Universitarios
Ta swenta yu’un te sbijilal te chinam joletik yu’un nopjun, yak ta yak’el te chinam jol tak’in te yakuk snopik sok te yakuk yak’beyik yipal ta snopel stijel te chinam jol tak’inetik ta spamal slumal mexico sok ta yantik anail nopjun.
Te unach ay yu’un ta swentauk te bik’it nopjunetik ta Tuxtla sok ta Tapachula, te yakalik spasel ta tsak biilil te mach’atik ya xju’ yu’un ya yotsesik, sok janax te aletik te ayikix ta oxeb jawil sch’iel sok ja’ to ta lajcheb jawil yakalik ta stsakel ta swenta yu’un te bijtesel.
Títulos 189,714
Volúmenes 346,270
Ta ay sjunal ta swenta yu’un poxil te yak ta yak’el te Institución Mexicano del seguro social (IMS) majt’an ta stojolal te nopjunetik ta spisil anail nopjun te banti kajal ayix te snopjibal yu’unik.
24,715 Estudiantes con Seguro Facultativo
Ach’ix, ants kerem, winik
12,371 12,344
Ja te ya yich’ ta maliyel te x-ochibal ta spisil te nojunetik ta pregrado y posgrado ta institución ay yu’un te koltayel yak’el tak’in yu’un ta swenta jich ya xju’ yu’unika te nopjune.
Ach’ix, ants kerem, winik
8,651 Estudiantes con beca 4,411 4,240
Ta koltayel spisil jun tsobol tsob pajal ta yoxebal te smakoj te bijilal nopjun yu’un te bijteswane yu’un yantik k’opetik, yak ta yak’el koltayel yu’un te yakuk x-och noptik te sk’opik te: Alemán, Francés, Inglés, Italiano, Tsotsil, Tseltal, Chino, ta snail nopjun yu’un ta yantik k’opetik.
11,717 Estudiantes atendidos:
Ach’ix, ants kerem, winik
6,845 Tuxtla Gutiérrez 1,827 5,018
1,662 San Cristóbal de Las Casas 448 1,214
3,210 Tapachula 1,068 2,142
Ta unach ay yu’un ta infraestructura física academica (ta jamal k’inal te banti ya xbijubik ta snopjibal),
2,588 Infraestructura física, comprende
579 Aulas
137 Laboratorios
32 Talleres
1,840 Anexos*
* Incluye áreas centrales, sedes a distancia, oficinas administrativas, bibliotecas, auditorios, salas audiovisuales, módulos de baño, cubículos, SITE, salas de usos múltiples y otros.
Sok yak to ta yak’el yantik xan snail junetik ta spsil te binti ya xtuun ta nopel.
Gestión Institucional
Ta sk’anel yochibal ta (S GI-UNACH) ay yu’un chaneb 4 ta xjach’ibal yu’un swenta bijil jun, te tulan sk’oplal yu’un nopjun, ay at’elil te tulan sk’oplal ta yilel ta snail nopjun, Universitaria, Internacionalización y Gestión y Evaluación; 55 Ay sbjilal ta sjach’ibal ta yak’el ta ilel te stulanil te nopjun ta swenta te ach’ix keremetik te yakuk xju’ yu’unik ta yak’beyel yipalik ta snopel te jich ya xbijubika yu’un xkuxinelik ta patilal.
Ay yach’il sjach’el te bijilal ta nopjun te ay snopjibal ta stulanil yilel te swokolil ta sju’el ta snail nopjun,
$43,843.59 Costo promedio por alumno
Presupuesto asignado:
Ordinario: $1,716,900,662.00
Extraordinario: $ 942,665,937.02
Ingresos propios: $ 159,301,171.34
Fuente: Dependencias de la Administración Central, 2022.
Traductores:
Santiago Gómez Santiz, alumno de Antropología social
Mtro. José Daniel Ochoa Nájera, docente Antropología social